नेपालले वन कार्बन साझेदारी सुविधा अन्तर्गत विश्वबैंकबाट पायो ९.४ मिलियन डलर भुक्तानी

काठमाडौं । नेपालले तराई आर्क ल्याण्डस्केपमा आरइडीडी प्लस उत्सर्जन न्यूनीकरण कार्यक्रम अन्तर्गत लगभग १.८८ मिलियन टन कार्बन डाइअक्साइड घटाउन विश्व बैंकको वन कार्बन साझेदारी सुविधाबाट ९.४ मिलियन डलर अर्थात् करिब एक अर्ब ३३ करोड २९ लाख ७१ हजार भुक्तानी प्राप्त गरेको छ ।

यो वन कार्बन साझेदारी सुविधाको उत्सर्जन न्यूनीकरण भुक्तानी सम्झौता अन्तर्गत पहिलो भुक्तानी हो । वन फँडानी र वन क्षयीकरणबाट उत्सर्जन घटाउने र समावेशी, दिगो वन व्यवस्थापनलाई प्रवर्द्धन गर्ने नेपालको प्रयासमा यो सम्झौता एक प्रमुख कोसेढुङ्गा रहेको छ ।

नेपालमा वन कार्बन साझेदारी सुविधा कार्यक्रम दिगो वनको लागि यसको बलियो समुदाय-आधारित दृष्टिकोण हो । समृद्ध जैविक विविधता र घना मानव जनसंख्या दुवैको घर-तराई आर्क ल्याण्डस्केपमा लागू गरिएको यो कार्यक्रमले ग्रामीण जीविकोपार्जन सुधार गर्दै वनको संरक्षण र पुनर्स्थापना गर्न स्थानीय समुदाय, आदिवासी जनजाति र नागरिक समाज संस्थाहरूलाई एकसाथ ल्याउने बताइएको छ ।

माल्दिभ्स, नेपाल र श्रीलंकाका लागि विश्व बैंक डिभिजन निर्देशक डेभिड सिस्लेनले भने- 'यो कोशेढुङ्गा भुक्तानी नेपालले वन फँडानी घटाउने, वन प्रशासन सुदृढ गर्ने, जैविक विविधता संरक्षण बढाउने र स्थानीय समुदायका लागि दिगो जीविकोपार्जनका अवसरहरू विस्तार गर्ने सफलताको प्रमाण हो ।' 

भुक्तानी नेपालको लाभ बाँडफाँड योजना अनुसार वितरण गरिनेछ, जुन स्थानीय समुदाय र प्रमुख सरोकारवालाहरूसँगको परामर्श समावेश गर्ने सहभागितामूलक प्रक्रिया मार्फत विकसित गरिएको हो । यो योजनाले वनमा आश्रित समुदाय र आदिवासी जनजातिहरूले आफ्नो प्रयासको नतिजाबाट प्रत्यक्ष लाभ उठाउने कुरा सुनिश्चित गर्दछ । लगानीले निरन्तर वन पुनर्स्थापना, सामुदायिक उद्यमहरू र जलवायु, उत्कृष्ट जीविकोपार्जनलाई सहयोग गर्नेछ भने सामुदायिक वन र सहभागितामूलक स्रोत व्यवस्थापनको अग्रणीको रूपमा नेपालको विश्वव्यापी प्रतिष्ठालाई सुदृढ पार्ने छ ।

यस प्रसंगमा वन तथा वातावरण मन्त्रालयका सचिव डा. राजेन्द्र प्रसाद मिश्रले भने- 'यो परिणाम-आधारित भुक्तानीले हाम्रा वन-आश्रित समुदायहरू, आदिवासी जनजातिहरू र सरकारको हाम्रो वन संरक्षण र व्यवस्थापनमा प्रयास र समर्पणलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । नेपाल समावेशी र समुदाय-नेतृत्वमा वन व्यवस्थापन मार्फत जलवायु कार्यलाई अगाडि बढाउन प्रतिबद्ध छ ।' 

वन कार्बन साझेदारी सुविधा एक विश्वव्यापी साझेदारी हो, जसले सरकार, नागरिक समाज, आदिवासी जनजाति र निजी क्षेत्रलाई एकसाथ ल्याउँछ जसले देशहरूलाई वन फँडानी र वन क्षयबाट हुने उत्सर्जन कम गर्न र दिगो वन व्यवस्थापनलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछ ।

नोभेम्बर २०२५ सम्म, वन कार्बन साझेदारी सुविधा कार्यक्रमहरूले १३ करोड १० लाख tCO₂e भन्दा बढी उत्सर्जन कटौती रिपोर्ट गरेका छन्, जसमा ६ करोड ३७ लाख क्रेडिट जारी गरिएको छ र ४ करोड ६५ लाख भुक्तानी गरिएको छ, जुन परिणाममा आधारित २३ करोड २० लाख अमेरिकी डलरभन्दा बढी भुक्तानी गरिएको छ । यी परिणामहरूले वन फँडानी र जलवायु परिवर्तनलाई सम्बोधन गर्न सहयोग गर्ने देशहरूमा पारदर्शिता, समावेशीकरण र दिगोपनमा वन कार्बन साझेदारी सुविधाको जोडलाई प्रतिबिम्बित गरेको छ ।