भारतीय सेनाले विशेष 'ड्रोन बटालियन' बनाउदै

काठमाडौँ । यस वर्षको मे महिनामा भारत र पाकिस्तानबीच भएको सैन्य द्वन्द्वपछि, भविष्यका युद्धहरूको तयारी गर्ने रणनीतिको रूपमा, भारतीय सेनाले विशेष 'ड्रोन बटालियन' तयार गर्ने निर्णय गरेको छ ।

यस रणनीति अन्तर्गत, सेनाको आर्टिलरी, पैदल सेना र आर्मर्ड डिभिजनमा एउटा ड्रोन युनिट गठन गरिनेछ । यी नयाँ युनिटहरूको उद्देश्य केवल ड्रोन अपरेशन हुनेछ । अधिकारीहरूका अनुसार, यस उद्देश्यका लागि, सेनाका अधिकारीहरूलाई विभिन्न ड्रोन अपरेशनहरूमा छुट्टै उच्च-स्तरीय तालिम दिइनेछ ।

जुलाई २६ मा 'कारगिल विजय दिवस' को अवसरमा, भारतीय सेना प्रमुख जनरल उपेन्द्र द्विवेदीले ३० लाइट कमाण्डो बटालियन र ड्रोन सहित सबै हतियार र उपकरणहरूले सुसज्जित 'रुद्र ब्रिगेड' गठनको घोषणा गरे । ड्रोन बटालियन गठन गर्ने रणनीति भारतीय सेनाको आधुनिकीकरण र यसको तीन पङ्क्तिहरू बीच समन्वयको लागि व्यापक योजनाको एक हिस्सा भएको बताइएको छ ।

अपरेशन सिन्दूर पछि, सेनामा ड्रोनलाई लडाई एकाइको रूपमा समावेश गर्नु एक व्यापक रणनीतिको हिस्सा बनेको छ । विगत दश वर्षमा भएका सबै युद्धहरूमा, चाहे त्यो चलिरहेको युक्रेन-रूस युद्ध होस्, अजरबैजानको युद्ध होस् वा इजरायल, लेबनान र इरान बीचको युद्ध होस्, ड्रोनहरू व्यापक र धेरै प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गरिएका छन् ।

ड्रोनहरूको एउटा विशेषता यो हो कि तिनीहरू सामान्यतया सस्तो हुन्छन् र तिनीहरू अरबौं रुपैयाँ मूल्यका आधुनिक ट्याङ्कहरू नष्ट गर्न प्रयोग गरिन्छ । त्यसैले, तिनीहरूलाई सस्तो र प्रभावकारी हतियारको रूपमा हेरिन्छ ।

भारतीय सेनाले अब ड्रोनहरूको लागि एक विशेष ब्रिगेड सिर्जना गर्दैछ, जसमा २५ देखि १०० सैनिक र प्राविधिक विज्ञहरूलाई मात्र ड्रोन सञ्चालन गर्ने जिम्मेवारी दिइनेछ । दुई प्रकारका ड्रोनहरू हुनेछन् । एउटा आक्रमण ड्रोन हो र अर्को निगरानी ड्रोन हो, अर्थात्, जानकारी सङ्कलन गर्न गोप्य रूपमा उड्ने । निगरानी ड्रोनले लक्ष्य कहाँ छ भनेर हेर्नेछ र आक्रमण ड्रोनलाई संकेत गर्नेछ । आक्रमण ड्रोनले त्यो लक्ष्य एक्लै वा २०-२५ ड्रोनहरूको समूहसँग आक्रमण गर्न सक्षम हुनेछ ।

ड्रोनहरू तीन वर्गका हुन्छन्। छोटो दूरीको ड्रोनहरू, जुन २० देखि ५० किलोमिटरसम्म सञ्चालन हुन्छन् । मध्यम र उच्च-स्तरीय ड्रोनहरू, जुन लामो दूरीसम्म उडान गर्न सक्छन् र अत्याधुनिक आक्रमण ड्रोनहरू, जस्तै एमक्यू र एनबी ।

भारतले अमेरिकाबाट ३.५ अर्ब डलर बराबरका ३१ वटा ड्रोनहरू खरिद गरेको छ । भारतले १९९० को दशकको अन्त्यदेखि ड्रोनहरू किन्न थालेको थियो । भारतले इजरायलबाट हार्पी, हारोप र हेरोन वर्गका ड्रोनहरू पनि खरिद गरेको छ, जुन अपरेशन सिन्दूरमा पनि व्यापक रूपमा प्रयोग गरिएको थियो । भारतले आफ्नै घरेलु ड्रोनहरू पनि बनाउँदैछ ।

ड्रोनहरू अब लद्दाख र अरुणाचल प्रदेश जस्ता उच्च-उचाइका क्षेत्रहरूमा सैनिकहरूलाई युद्ध सामग्री र आपूर्ति पुर्‍याउन प्रयोग गरिँदैछ । तीन देशहरूले ड्रोन प्रविधिमा सबैभन्दा धेरै प्रगति गरेका छन्, जसमा पहिले इजरायलले अत्याधुनिक ड्रोनहरू बनायो, त्यसपछि अमेरिकाले यसमा निपुणता हासिल गर्‍यो, र अब चीन यस क्षेत्रमा द्रुत गतिमा अगाडि बढिरहेको छ । भारत र पाकिस्तान बीचको मे महिनाको द्वन्द्वमा, पाकिस्तानले चीन र टर्कीबाट ड्रोनहरू प्रयोग गर्‍यो । उच्च-प्रविधियुक्त ड्रोन युद्ध अब बढ्दै गइरहेको छ ।

पहिले पैदल सेनाको लडाइँ हुन्थ्यो, गोली चलाइन्थ्यो । यसलाई सम्पर्क युद्ध भनिन्थ्यो । अब सबै समाप्त हुँदैछ । अब यो काम मेसिनहरूलाई सुम्पिएको छ । अब पाइलटविहीन लडाकु विमानहरू पनि बनिरहेका छन्, जुन कम्प्युटरद्वारा नियन्त्रित हुन्छन् । पाइलटले लक्ष्यमा प्रहार गर्दा गल्ती गर्न सक्छन्, तर यी मेसिनहरूसँग गल्ती हुने सम्भावना लगभग नगण्य छ । भविष्यका युद्धहरूमा मानिसको आवश्यकता घट्नेछ र मेसिनहरूको आवश्यकता बढ्ने देखिएको छ । अब जसले आधुनिक प्रविधि अपनाउँछ र त्यसमाथि नियन्त्रण राख्छ, उसले जित्नेछ ।