रेकर्ड स्तरमा बढ्दैछ कार्बन डाइअक्साइडको स्तर, कस्तो हुन्छ असर ?

काठमाडौँ । हाम्रो ग्रहले एउटा ठूलो खतराको सामना गरिरहेको छ, जुन यस ग्रहमा रहेका सबै जीवजन्तुहरूको लागि खतरनाक साबित हुन सक्छ ।

विश्व मौसम विज्ञान संगठनको एक नयाँ प्रतिवेदन अनुसार, पृथ्वीको वायुमण्डलमा कार्बन डाइअक्साइडको स्तर २०२४ मा रेकर्ड स्तरमा बढेको छ, यसले दीर्घकालीन रूपमा पृथ्वीको तापक्रम अझ बढाउने अनुमान गरिएको छ । प्रतिवेदनले कार्बन डाइअक्साइडमा वृद्धिको श्रेय मानव गतिविधिहरूबाट निरन्तर उत्सर्जन, वन डढेलोको बढ्दो घटना र भूमि पारिस्थितिक प्रणाली र महासागरहरूद्वारा कार्बन डाइअक्साइड अवशोषणमा आएको गिरावटलाई दिन्छ ।

विश्व मौसम विज्ञान संगठनको प्रतिवेदन अनुसार, कार्बन डाइअक्साइड वृद्धिको दर १९६० को दशकमा प्रति वर्ष ०.८ पीपीएमबाट तीन गुणा बढेको छ । २०११-२० को दशकमा, यो प्रति वर्ष २.४ पीपीएम पुगेको थियो । यसैबीच, २०२३-२४ मा कार्बन डाइअक्साइडको विश्वव्यापी औसत सांद्रता ३.५ पीपीएम मापन गरिएको थियो, जुन १९५७ मा आधुनिक मापन सुरु भएदेखि सबैभन्दा ठूलो वृद्धि हो । यसैबीच, मानव गतिविधिहरूसँग सम्बन्धित दुई अन्य महत्त्वपूर्ण हरितगृह ग्यासहरू, मिथेन र नाइट्रस अक्साइड पनि रेकर्ड स्तरमा बढेका छन् ।

विश्व मौसम विज्ञान संगठनका उपमहासचिव को ब्यारेटले भनेका छन्- 'कार्बन डाइअक्साइड र अन्य हरितगृह ग्यासहरूले अवशोषित गर्ने तापले हाम्रो जलवायुलाई न्यानो बनाइरहेको छ, जसले गर्दा तापक्रम निरन्तर बढ्दै गइरहेको छ ।' उनले उत्सर्जनमा कमीलाई जलवायु र मानव दुवैको लागि लाभदायक रूपमा वर्णन गरे । ग्रीनहाउस बुलेटिन पहिलो पटक २००४ मा जारी गरिएको थियो । त्यस समयमा, विश्व मौसम विज्ञान संगठनको अनुगमन स्टेशनद्वारा मापन गरिएको कार्बन डाइअक्साइडको वार्षिक स्तर ३७७.१ पीपीएम थियो । २०२४ मा, यो ४२३.९ पीपीएममा बढ्ने अनुमान गरिएको थियो ।

प्रत्येक वर्ष उत्सर्जित कार्बन डाइअक्साइडको लगभग आधा वायुमण्डलमा रहन्, र बाँकी पृथ्वीको स्थलीय पारिस्थितिक प्रणाली र महासागरहरूले अवशोषित गर्दछ । तर विश्वव्यापी तापक्रम बढ्दै जाँदा, उच्च तापक्रममा घुलनशीलता कम भएका कारण महासागरहरूले कम कार्बन डाइअक्साइड सोस्छन् । २०२३ र २०२४ बीचको रेकर्ड वृद्धि सम्भवतः जमिन र महासागरहरूद्वारा कार्बन डाइअक्साइड अवशोषणमा कमीको कारणले भएको हुन सक्छ, जुन रेकर्डमा सबैभन्दा तातो वर्ष थियो ।

संगठनका अनुसार, एल निनोको समयमा कार्बन डाइअक्साइडको स्तर पनि बढ्छ । यस समयमा, वनस्पति सुक्ने र वन डढेलोको कारणले जमिनको कार्बन डाइअक्साइड सोस्ने क्षमता कम हुन्छ । विश्व मौसम विज्ञान संगठनकी वरिष्ठ वैज्ञानिक अधिकारी ओक्साना तारासेवाले स्थलीय र समुद्री कार्बन डाइअक्साइड अवशोषणको प्रभावकारितामा कमी आएकोमा चिन्ता व्यक्त गरेकी छन् । उनले यसले वायुमण्डलमा कार्बन डाइअक्साइडको मात्रा बढाउनेछ, जसले गर्दा विश्वव्यापी तापक्रम बढ्नेछ ।