पृथ्वीको सूर्य परिक्रमा अक्सिजन उत्पादनसँग सम्बन्धित

काठमाडौं ।  पृथ्वीको सूर्य परिक्रमा ४.५ बिलियन वर्ष पहिले सृष्टि कालदेखि क्रमशः सुस्त हुँदै गएको छ । फलस्वरूप दिनहरु लामो हुँदै गएका छन् । पृथ्वीको परिक्रमा पनि अक्सिजन उत्पादनसँग सम्बन्धित छ। यो चाखलाग्दो सम्बन्धले हाम्रो वायुमण्डलमा चन्द्रमा, सूक्ष्मजीवहरू र अक्सिजनलाई जोड्छ। पृथ्वीको परिक्रमा सुस्त हुनु पृथ्वीको वायुमण्डलमा अक्सिजनको मात्रामा भएको वृद्धिसँग जोडिएको छ। यो विशेषगरी २.४ बिलियन वर्ष पहिले “सायनोब्याक्टेरिया” सूक्ष्मजीवहरूको उदयको कारण हो।

पृथ्वीको परिक्रमा ढिलो भएको परिणामस्वरूप दिन लामो र सूक्ष्मजीवहरू (सायनोब्याक्टेरियां) लाई अधिक अक्सिजन उत्पादन गर्न सक्षम बनाएको छ। जबकि चन्द्रमाले पृथ्वीमा गुरुत्वाकर्षण बल प्रयोग गर्दछ। यसले पृथ्वीको परिक्रमा पनि कम गर्छ किनभने चन्द्रमा बिस्तारै टाढा जाँदैछ। अनुसन्धानले देखाउँछ कि पृथ्वीको परिक्रमा र दिनको लम्बाइले पृथ्वीको अक्सिजनको ढाँचा र समयलाई असर गर्छ।

साइन्स अलर्टको रिपोर्टका अनुसार पृथ्वीको परिक्रमा सुस्त हुनु र सुपरअक्सिडेशन दुई छुट्टाछुट्टै घटना हुन्, जुन जोडिएको देखिन्छ। पहिलो घटना चन्द्रमाको गुरुत्वाकर्षण बलको कारणले गर्दा पृथ्वीको परिक्रमा सुस्त हुनु हो। जीवाश्म रेकर्डले देखाउँछ कि १,४ बिलियन वर्ष पहिले दिनहरू केवल १८ घण्टा लामा थिए र ७० मिलियन वर्ष पहिले तिनीहरू आजभन्दा आधा घण्टा छोटो थिए।

धेरै अनुसन्धानहरूले देखाउँछन् कि दिन प्रत्येक शताब्दीमा १.८ मिलिसेकेन्डले लामो हुँदै गइरहेको छ। यसमा दोस्रो घटना सुपरअक्सिडेशन हो। जब साइनोब्याक्टेरिया ठूलो मात्रामा देखा पर्‍यो पृथ्वीको वायुमण्डलमा अक्सिजन बढ्यो। अक्सिडेशन बिना जीवनको उदय हुन सक्दैन। यस्तो अवस्थामा पृथ्वीको परिक्रमा सुस्त नभएको भए शायद जीवनको सुरुवात नै हुने थिएन ।

जर्मनीको लाइबनिज सेन्टर फर ट्रपिकल मरिन रिसर्चका सामुद्रिक वैज्ञानिक अर्जुन चेनु भन्छन् कि १२ घन्टा घाम लाग्ने गरी २४ घन्टाको एक दिन बराबर हुनुपर्छ। सूर्यको किरणहरू सतहमा दोब्बर छिटो छिर्न्छन् र अक्सिजन उत्पादनसँग गति राख्छन्, तर ब्याक्टेरियाले अक्सिजन छोड्दैनन् किनभने यसले आणविक प्रसारको गतिलाई सीमित गर्दछ।

अनुसन्धान टोलीले लामो दिनबम कारण पृथ्वीमा अक्सिजन उत्पादन वृद्धिसँग जोडिएको पत्ता लगाए। यो महान् अक्सिजन घटना मात्र होइन, अर्को वायुमण्डलीय अक्सिजनेशन पनि हो, जसलाई नियोप्रोटेरोजोइक अक्सिजनेशन घटना भनिन्छ, लगभग ५५० देखि ८० करोड वर्ष पहिले। अनुसन्धानमा हामीले दिनको लम्बाइ र जमिनमा बस्ने जीवाणुहरूले छोड्ने अक्सिजनबीच आधारभूत सम्बन्ध रहेको पाउँछौं।