अत्यधिक पसिना आउँदा के गर्ने ?

काठमाडौँ । के तपाईंलाई दिनभर बाहिर समय बिताएपछि आफ्नो शरीरबाट गन्हाएको जस्तो महसुस हुन्छ ? सामाजिक सञ्जालमा विभिन्न भिडियोहरू देख्न सकिन्छ । जसमा प्रभावशाली व्यक्तिहरूले आफ्नो शरीरभरि डिओडोरन्ट लगाउँदै गरेको देखिन्छ । उनीहरुले सार्बजनिक ठाउमा शरीरबाट पसिनाको दुर्गन्ध आएको गुनासो गर्दै डिओडोरन्ट लगाएको देख्न सकिन्छ ।

तर विज्ञहरू भन्छन्, पसिना आउनु पूर्णतया सामान्य हो । यसको अर्थ खराब सरसफाइ होइन । यो शरीरको प्राकृतिक प्रक्रिया हो । बेलायतको ब्रिस्टल विश्वविद्यालयकी शरीर रचनाकी प्राध्यापक मिशेल स्पियरले पसिना आउनु पूर्णतया सामान्य र आवश्यक रहेको बताउछिन् । मानिसहरू प्रायः गर्मी, व्यायाम वा तनावमा पसिना बगाउँछन् । यो पसिनाले शरीरको तापक्रम कायम राख्न मद्दत गर्छ ।

पसिना किन गन्हाउछ  ?

शरीरको तापक्रम बढ्दा पसिना निस्कन्छ । यसमा पानी र नुन हुन्छ । यो पसिनाले सुकाउँछ र गर्मीलाई नष्ट गर्छ र शरीरलाई शीतल बनाउँछ । तर यो कुरा मनमा राख्नु महत्त्वपूर्ण छ कि गन्ध पसिनाबाट सिधै आउँदैन । हाम्रो शरीरमा २० देखि ४० लाख पसिना ग्रन्थीहरू हुन्छन् । यी ग्रन्थीहरूले दुई प्रकारका पसिना उत्पादन गर्छन्, एउटा पानी जस्तो, जसले शरीरलाई शीतल बनाउँछ, र अर्को, जुन बढी बोसोयुक्त हुन्छ ।

बोसोयुक्त पसिना सामान्यतया काखी र तिघ्रा वरिपरि उत्पादन हुन्छ । जब ब्याक्टेरियाले यसलाई तोड्छ, यसले गन्हाउन थाल्छ । पसिना आउनु शरीरको लागि राम्रो हो, तर सबैजना सफा र आत्मविश्वासी महसुस गर्न चाहन्छन् । विज्ञहरू भन्छन्, पसिना रोक्ने प्रयास गर्नु हुँदैन, बरु दैनिक जीवनलाई सजिलो बनाउन यसलाई व्यवस्थापन गर्न सिक्नुपर्छ ।

के तपाईं दिनभर ताजा रहन सक्नुहुन्छ?

साबुन र पानीले नुहाउनु पसिना र गन्धबाट बच्ने सबैभन्दा सजिलो तरिका हो । तर यो कति पटक आवश्यक छ भन्ने प्रश्न रहेको छ । केही मानिसहरूले हरेक दिन नुहाउन सिफारिस गर्छन्, जबकि अरूहरू हप्तामा तीन पटक पर्याप्त छ भन्ने विश्वास गर्छन् ।

काखी, माथिल्लो तिघ्रा र खुट्टा राम्ररी धुनु महत्त्वपूर्ण छ । नुहाउँदा शरीरभरि पानी बग्छ, तर मानिसहरू प्रायः आफ्नो खुट्टा धुन बिर्सन्छन् । खुट्टा पनि राम्ररी सफा गर्नुपर्छ । कपास र लिनेन जस्ता कपडाहरूले पसिना सोस्छन् र शरीरबाट निकाल्छन्, जसले गर्दा राहत मिल्छ । यद्यपि, कृत्रिम कपडाहरूले पसिनालाई जालमा पार्छन्, जसले गर्मी र असुविधा बढाउन सक्छ । 

डिओडोरेन्ट र एन्टिपर्सपिरेन्टहरूले पनि मद्दत गर्छन् । डिओडोरेन्टहरूमा अल्कोहल हुन्छ, जसले छालालाई थोरै अम्लीय बनाउँछ । यसले ब्याक्टेरियाको वृद्धिलाई कम गर्छ, र सुगन्धले गन्धलाई मास्क गर्छ । एन्टिपर्सपिरेन्टहरूमा एल्युमिनियम लवण हुन्छ, जसले पसिना ग्रंथिहरूलाई रोक्छ । यसले पसिना कम गर्छ । विज्ञहरूले रातमा एन्टिपर्सपिरेन्टहरू लगाउन र बिहान धुन सिफारिस गर्छन् । पसिना ग्रंथिहरू रातमा कम सक्रिय हुन्छन्, त्यसैले एल्युमिनियम बढी प्रभावकारी हुन्छ । यो बिस्तारै जम्मा हुन्छ र यसको प्रभाव केही समय पछि देखिन्छ ।

लामो समयदेखि, एन्टिपर्सपिरेन्टहरूले स्तन क्यान्सर र अल्जाइमर जस्ता रोगहरू निम्त्याउन सक्छन् भन्ने शंका गरिएको छ । अहिलेसम्मको प्रमाणले तिनीहरू सुरक्षित छन् भन्ने देखाउँछ । कुनै पनि राम्रो अध्ययनले एन्टीपर्सपिरेन्टले क्यान्सर निम्त्याउँछ भनेर प्रमाणित गरेको छैन । एल्युमिनियम लवणहरूले छालामा छोटो अवधिको प्रभाव मात्र पार्छ । तिनीहरूले बनेको तह अन्ततः छालासँग मिल्छ ।

विज्ञहरू यी उत्पादनहरूको अनुचित प्रयोगले छालाको समस्या निम्त्याउन सक्छ ।

यदि कुनै उत्पादनले ७२ घण्टा वा ४८ घण्टासम्म प्रभावकारी भएको दाबी गर्छ, र एक व्यक्तिले नुहाउँदैन भने, एन्टीपर्सपिरेन्टले काम गरिरहनेछ भनी मान्दा, यसले छालामा अवरोध र जलन निम्त्याउन सक्छ । पसिना र मृत छालाका कोषहरू जम्मा हुँदा, पसिना ग्रन्थीहरू बन्द हुन सक्छन्, जसले जलन निम्त्याउन सक्छ । छाला विशेषज्ञहरूले काखी पूर्ण रूपमा सुख्खा हुँदा मात्र एल्युमिनियम-आधारित उत्पादनहरू लागू गर्न सिफारिस गर्छन् । छाला भिजेको बेला, एल्युमिनियम क्लोराइड पानीसँग मिलेर एसिड बनाउन सक्छ, जसले जलन निम्त्याउन सक्छ ।

के प्राकृतिक डिओडोरेन्टहरूले काम गर्छन् ?

आजकल प्राकृतिक डिओडोरेन्टहरूको प्रयोग बढ्दै गइरहेको छ । तिनीहरू विशेष गरी एल्युमिनियम वा कृत्रिम सुगन्धबाट बच्न चाहने मानिसहरूका लागि बनाइएका हुन् । यी डिओडोरेन्टहरूमा सामान्यतया प्राकृतिक जीवाणुरोधी सामग्री वा वनस्पतिमा आधारित तेलहरू हुन्छन् जसले गन्ध कम गर्दछ भने चामल वा ट्यापियोका स्टार्च जस्ता सामग्रीहरूले पसिना सोस्छन् । यी हल्का हुन्छन् किनभने तिनीहरूले पसिना ग्रन्थीहरू बन्द गर्दैनन्, तिनीहरूले गन्धलाई मात्र असर गर्छन् । तर 'प्राकृतिक' भन्नाले तिनीहरूले कुनै समस्या निम्त्याउँदैनन् भन्ने होइन। आवश्यक तेल वा बेकिंग सोडा जस्ता सामग्रीहरूले संवेदनशील छालामा दागहरू निम्त्याउन सक्छ । यसको प्रभाव व्यक्तिपिच्छे फरक हुन सक्छ । यो तपाईंको छालामा रहेको ब्याक्टेरिया र डिओडोरेन्टमा भएका सामग्रीहरूमा निर्भर गर्दछ । यदि तपाईंलाई धेरै पसिना आउँछ भने, यी डिओडोरेन्टहरू त्यति प्रभावकारी नहुन सक्छन् । तर यदि तपाईं एल्युमिनियमबाट बच्न चाहनुहुन्छ भने, यी राम्रो विकल्प हुन सक्छन् ।

के शरीरभरि डिओडोरेन्ट प्रयोग गर्न सकिन्छ?

अब मानिसहरू सोचिरहेका छन् कि कुन डिओडोरेन्ट वा एन्टीपर्सपिरेन्ट छनौट गर्ने, र शरीरको कुन भागमा यसलाई लगाउने ? बेलायत र अमेरिकामा नयाँ डिओडोरेन्टहरू बिक्री भइरहेका छन् जसले दाबी गर्छन् कि तिनीहरू शरीरको हरेक भागमा, गुप्तांग सहित लागू गर्न सकिन्छ । यी उत्पादनहरूले नुहाएपछि पनि तपाईंको अनुहार ताजा राख्ने दाबी गर्छन्, र केहीले ७२ घण्टासम्म दुर्गन्ध रोक्ने दाबी पनि गर्छन्।

तर डाक्टरहरूले सम्पूर्ण शरीरमा डिओडोरेन्ट लगाउनु आवश्यक नरहेको र विशेष गरी गुप्तांगमा त नलगाउन नै सल्लाह दिने गर्दछन । भल्भा र ग्रोइन धेरै संवेदनशील क्षेत्रहरू हुन् । त्यहाँ डिओडोरेन्ट लगाउनाले जलन, एलर्जी हुन सक्छ र प्राकृतिक सन्तुलन बिगार्न सक्छ । यी स्थानहरु हल्का साबुन वा केवल पानीले धुनु पर्याप्त हुन्छ ।

केही मानिसहरू हाइपरहाइड्रोसिसबाट पीडित छन्, जुन अवस्था शरीरलाई चिसो राख्न आवश्यक भन्दा बढी पसिना आउने अवस्था हो । अन्तर्राष्ट्रिय हाइपरहाइड्रोसिस सोसाइटीका अनुसार, यो अवस्थामा अत्यधिक सक्रिय पसिना ग्रन्थीहरू समावेश छन्, जसले अत्यधिक पसिना निम्त्याउँछ ।

डाक्टरहरू यो कहिलेकाहीं हार्मोनल परिवर्तनहरू, थाइराइड समस्याहरू, संक्रमणहरू, वा मेटाबोलिक विकारहरू जस्ता अर्को अवस्थाको लक्षण हुन सक्ने बताउछन् । उपचारमा उच्च मात्रामा आल्मुनियम लवण भएको बलियो एन्टिपर्सपिरेन्टहरू समावेश छन् र यसले पसिना कम गर्छ । केही अवस्थामा बोटोक्स इंजेक्शनहरू पनि प्रयोग गरिन्छ, र गम्भीर अवस्थामा, पसिना ग्रन्थीहरू हटाउन शल्यक्रिया गर्न सकिन्छ । यदि तपाईंलाई धेरै पसिना आएको महसुस भयो भने लाज नमानी चिकित्सा सहायता खोज्नुपर्ने विज्ञहरुको सुझाव छ ।