डीपसीकका संस्थापक लियांग: एकै झट्कामा संसार हल्लाए.डीपसीक के हो

काठमाडौं । टिम कुक, एलोन मस्क, सैम अल्टम्यान र लियांग वेनफेंग । पहिलो तीन नामका बारेमा तपाईलाई नै थाहा हुनुपर्छ किनभने प्रविधिको दुनियाँमा यी तीन नामको सधैँ चर्चा हुने गर्छ । तर, अहिले विश्वभर चौथो र अन्तिम नामको भने अचानक चर्चा भइरहेको छ ।

किनभने, यी व्यक्ति हुन् तीनै हुन, जसले विश्वलाई शक्तिशाली चिनियाँ एआई मोडल ‘डिप सिक’ दिएका छन् । यसले उद्योग भित्रका र विश्लेषकहरूलाई चकित पारेको छ र वाल स्ट्रीटमा आतंकसमेत सिर्जना गरेको छ।

गत सोमबार अर्थात जनवरी २०२५ मा सार्वजनिक भएको एक सातामै यो विश्वभर चर्चाको विषय बन्न पुगेको छ । डिपसिक एप्पल एप स्टोरको डाउनलोड चार्टको शीर्षमा पुगे पछि विश्व चकित भएको छ। सोमबार अर्थात जनवरी २७ मा चिनियाँ जनरेटिभ एआई मोडलका कारण युएस टेक स्टकमासमेत भारी गिरावट आएको छ।

जसका कारण एनभिडियाको शेयर सोमबार बिहानसम्म १३ प्रतिशतभन्दा बढीले घटेको छ जबकि आर्म र ब्रोडकम लगायतका प्रतिद्वन्द्वी चिप कम्पनीको शेयर बिक्री भएको थियो । जसमा अचानक क्र्यास भयो, त्यसको कारण थियो– डिपसिक। तर डिप सिक पछाडिको दिमाग लगाउने चिनियाँ प्रबिधि बिशेषज्ञ लिआंग वेनफेङको बारेमा भने धेरै कम व्यक्तिहरूलाई मात्र थाहा छ।

यस्तो अवस्थामा हामी तपाईलाई यो बर्षको सुरूमा नै संसारलाई हल्लाउने यी व्यक्तिको बारेमा बताउन गइरहेका छौं।

लिआङ वेनफेङ प्रबिधि उद्योगमा कालो घोडाको रूपमा देखा परेका छन् । कतिपयले उनलाई चीनको साम ओल्टम्यान पनि भन्न थालेका छन्। तर, उनको यहाँसम्मको यात्रा भने निकै रोचक रह्यो । उनी सन् १९८० को दशकमा चीनको पाँचौं स्तरीय सहर ग्वाङ्डोङमा जन्मेका हुन्, जसरी उनले २०२४ को अन्तर्वार्तामा बताएका थिए । उनका अनुसार पीता प्राथमिक विद्यालयका शिक्षक थिए।

लिआङले चीनको सबैभन्दा पुरानो र उत्कृष्ट दर्जा प्राप्त विश्वविद्यालयहरू मध्येको एक झेजियाङ विश्वविद्यालयबाट स्नातक र स्नातक डिग्री प्राप्त गरे।
२०१५ मा, झेझिङ विश्वविद्यालयका लियाङ र उनका दुई सहपाठीहरूले हाई फ्लायर नामक हेज कोष सिर्जना गर्न सुरू गरे । जसको वेबसाइटले यो गणित र एआईमा मात्रात्मक लगानीको लागि निर्भर रहेको जनाउँछ । त्यसपछिका वर्षहरूमा हेज कोष चीनमा द्रुत गतिमा बढ्यो र आरएमबी १०० बिलियनभन्दा बढी उठाउने पहिलो क्वान्ट हेज कोषसमेत बन्यो।

हाई–फ्लायर देशको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण क्वान्ट हेज कोष मध्ये एक भने रहिरहेको थियो । अक्टोबर २०२३ सम्म हाई फ्लायरको मूल्य बढेर अचानक ५ सय मिलियन अमेरिकन डलर पुग्यो । डिप सिक खासमा हाइ फ्लायरकोको सहायक कम्पनी हो। लियान वेङफेकोको कुल सम्पत्ति र डिपसिकको कुल सम्पत्ति यस समयमा अझै पनि उपलब्ध रहेको छैन।

फाइनान्सियल टाइम्सका अनुसार बाइडेन प्रशासनले चीनमा एआई चिप्सको अमेरिकी निर्यात सीमित गर्नु अघि लिआंगले पनि एक साइड प्रोजेक्टको लागि एनभिडियाबाट हजारौं ग्राफिक्स प्रोसेसरहरू खरीद गर्न थालेका थिए । लिआङका नजिकका व्यक्तिहरूका अनुसार कसैले पनि यो विशेष कुरा हो भनेर सोचेको भने थिएन । खासमा त्यो बेला मानिसहरूले यस खरिद प्रकियालाइ शौखको रूपमा मात्र लिएका थिए।

लिआङका एक व्यापारिक साझेदारले फाइनान्सियल टाइम्सलाई भने, ‘जब हामीले उनलाई पहिलो पटक भेट्यौं, उनी एकदमै नराम्रो कपाल भएको व्यक्ति थिए र आफ्नै मोडलहरूलाई तालिम दिनका लागि १० हजार चिप क्लस्टर बनाउने योजनाको बारेमा कुरा गरेका थिए ।’

‘हामीले उनका कुरालाई गम्भीरतापूर्वक लिएनौं, तर उनले आफ्नो काम जारी राखेछन्, उनले भर्खरै आफ्नो दृष्टिकोण राखेर भनेका थिए कि म यस्तो चीज बनाउन बनाउन चाहन्छु र जसले विश्वको खेल नै परिवर्तन हुनेछ, नभन्दै भयो । हामीले त यो बाइटडान्स र अलिबाबाजस्ता ठूला कम्पनीहरूले मात्र यो सम्भव गराउन सक्छन भन्ने सोचेका थियौं, उनलाइ पत्याएकै थिएनौं,’ उनले भने।

यद्यपि, २०२३ मा तिनीहरूले हाई– फ्लायरको एक भागको रूपमा डिप सिक लन्च गरे, जसको उद्देश्य मानव बुद्धिसँग मेल खाने स्तरमा कृत्रिम सामान्य बुद्धिमत्ता वा एआइ विकास गर्ने थियो।

४० वर्षीय लियाङ व्यक्तिगत रूपमा डिप सिक र यसको अनुसन्धानमा संलग्न रहेका छन्। चिनियाँ प्राविधिक प्रकाशन क्युबिट एआइसँग कुरा गर्दै उनले आफ्नो टोली निर्माण गर्दा आफूले अनुभवी इन्जिनियरहरूको खोजी नगरेको बताए। यसको सट्टा उनले चीनका शीर्ष विश्वविद्यालयहरू जस्तै पेकिङ विश्वविद्यालय र सिङ्घुआका पीएचडी विद्यार्थीहरूसँग सम्पर्क गरेका थिए। यी मध्ये धेरै शीर्ष पत्रिकाहरूमा प्रकाशित भएका अनुहार र अन्तर्राष्ट्रिय शैक्षिक सम्मेलनमा पुरस्कार प्राप्त गरेका ब्यक्तिहरू तर तिनीहरूसँग उद्योग अनुभवको भने निकै कमी थियो।

कम्पनीले २०२० मा सबैभन्दा ठूलो समस्याको सामना गर्यो जब अमेरिकी सरकारले चिनियाँ एआई कम्पनीहरूलाई एनभिडियाको एच १०० जस्ता अत्याधुनिक चिपहरू पहुँच दिनवाट रोक्न थाल्यो। डिपसिक समाधान खोज्दै थियो तर अन्ततः उनीहरूले समाधान निकालेरै छाडे ।

यो प्रभावशाली छ कि लियांगले आफ्नो मोडेलको नवीनतम संस्करण विकास गर्न ५.६ मिलियन मात्र खर्च गरेका थिए जबकी यो अमेरिकी टेक्नोलोजी दिग्गजहरूले आफ्नो मोडेलहरूमा खर्च गरिरहेको कुराको एक अंश मात्र हो।

डीपसीककाे लाेकप्रियता र यसकाे फिचरले अमेरिकाका नयाँ राष्ट्रपति डाेनाल्ड ट्रम्प र प्रविधिमा अमेरिकामा दादागिरी जमाएका एलाेन मस्कले समेत जिल खाएका छन् । यसैले ट्रम्पले अमेरिकामा यसकाे प्रयाेगलाइ नबेचे बन्द गर्ने चेतावनी दिन बाध्य भएका छन् । चिनियाँ कम्पनीसँग ट्रम्प एकपछि अर्काे जिल खाँदै अाएका छन् । टिकटकमाथि प्रतिबन्द लगाउने प्रयासबीच डीपसीकले फेरि तनावमा परेका छन् ।

डीपसीक के हो?
 

डीपसीक चीनको दक्षिणपूर्वी सहर हान्जाउमा स्थापित चिनियाँ 'आर्टिफिशल इन्टेलिजेन्स' कम्पनी हो।

यो कम्पनी सन् २०२३को जुलाईमा घोषणा भएको थियो। तर यसको लोकप्रिय एआई एसिस्टेन्ट एप अमेरिकामा १० ज्यानुअरीसम्म सार्वजनिक नगरिएको 'सेन्सर टावर'ले जनाएको छ।

लियाङ वेनफङले आफैले सञ्चालन गरेको 'हेज फन्ड' अर्थात् मानिसहरूले लगानीका लागि जम्मा गरिदिएको पैसाको समेत प्रयोग गरेर डीपसीक स्थापना गरेका थिए।

इन्फरमेसन र इलेक्ट्रोनिक इन्जिनियरिङमा स्नातक गरेका ४० वर्ने लियाङले हाल चीन निर्यातमा प्रतिबन्ध लागेको एनभिडिआ ए१०० चिप्सहरूको एउटा भण्डार नै बनाएको बताइएको छ।

विज्ञहरूले उनको संग्रहमा रहेका अनुमानित ५०,००० थान चिप्सहरूलाई अन्य झन सस्तो मूल्यमा पाइने र आयातका लागि उपलब्ध अन्य उपकरणहरूको सहायतमा जोडेर उनले 'डीपसीक' विकास गरेको ठानेका छन्।

लियाङ हालै चिनियाँ प्रधानमन्त्री लि चियाङले आयोजना गरेको उद्यम विज्ञहरूसँगको बैठकमा देखिएका थिए।

कसले गर्दै छ यसको प्रयोग?
 

यो कम्पनीको एआई एप एपलको एप स्टोरमा र कम्पनीको वेबसाइटमार्फत् अनलाइन डाउनलोड गर्न सकिन्छ।

निःशुल्क पाइने यो एप एपलको स्टोरमा छोटो समयमै सबैभन्दा धेरै डाउनलोड हुने एप बनेको छ। यद्यपि केही प्रयोगकर्ताहरूले यसमा आफ्नो खाता खोल्न समस्या भएको उल्लेख गरेका छन्।

यो अमेरिकामा एपलको एप स्टोरबाट निःशुल्क डाउनलोड गर्न पाइने एपहरूमध्ये सबैभन्दा धेरै रेटिङ पाउने एप पनि बनेको छ।

यो एपले के गर्छ?
 

डीपसीक आफ्नो शक्तिशाली एआई एसिस्टेन्टका कारण लोकप्रिय बनेको छ र यो च्याट जीपीटी जस्तै गरी सञ्चालन हुन्छ।

एप स्टोरमा उल्लेखित विवरण अनुसार यसलाई मानिसहरूका "प्रश्नहरूको जवाफ दिन र प्रभावकारी रूपमा जीवन सहज बनाउन" डिजाइन गरिएको छ।

प्रयोगकर्ताहरूले रेटिङका क्रममा गरेका टिप्पणीमा यसले "लेखन शैलीमा निखार थप्ने" उल्लेख छ। तर यो च्याटबोटले राजनीतिक रूपमा संवेदनशील एउटा प्रश्नको जबाफ दिँदैन।

बीबीसीले सन् १९८९ को जुन ४ मा चीनको तियानआनमेन स्क्वायरमा के भएको थियो भनेर सोधेको प्रश्नमा डीपसीकको जबाफ थियो, "मलाई माफ गर्नुहोला। त्यो प्रश्नको म जबाफ दिन सक्दिनँ। म सहयोगी र हानी रहित जबाफ दिनका लागि डिजाइन गरिएको एआई एसिस्टेन्ट हो।"

अमेरिकी प्रतिस्पर्धीहरू भन्दा दशौँ लाख डलर कम खर्चमा बनेको भनिएको डीपसीकले एआईमा अमेरिकी दबदबा भविष्यबारे प्रश्न उब्जाएको छ।

डीपसीकको उदयसँगै अमेरिकी चिप कम्पनी एभिडिआको शेअर मूल्य १७ प्रतिशतले घटेको छ। अमेरिकी कम्पनी एनभिडिआले एआईमा प्रयोग हुने शक्तिशाली चिप्सहरू बनाउँछ। डीपसीकको असर सबैभन्दा धेरै यो कम्पनीमा पर्ने देखिएको छ।

यसले सोमवार मात्रै आफ्नो बजार मूल्यको करिब ६०० अर्ब अमेरिकी डलर गुमायो। यो कुनै पनि अमेरिकी कम्पनीले देशको इतिहासमा एकै दिन गुमाएको सबैभन्दा ठूलो रकम भएको बताइएको छ।

एनभिडिआ बजार पुँजीकरणका दृष्टिले विश्वमै सबैभन्दा मूल्यवान् कम्पनी बनेको थियो। तर सोमवार यो एपल र माइक्रोसफ्ट भन्दा पछाडि पुगेको फोर्ब्सले जनाएको छ।

डीपसीकले एनभिडिआले बनाएको भन्दा कम-उन्नत प्रकारका सेमिकन्डक्टर चिप्सहरूको प्रयोग गर्छ।

यद्यपि यसको सफलताले ठूलो बजेट र उच्चकोटीका चिप्सहरू मात्रै एआईलाई अघि बढाउने उपाय हुन् भन्ने बुझाइको खण्डन गरेको छ। यसले उच्चक्षमता भएका चिपहरूको भविष्य र आवश्यकताबारे पनि अनिश्चय पैदा गरेको छ।