किन बढ्दैछ सुनको मुल्य ?

काठमाडौँ । पछिल्ला दिनमा सुनको मुल्य आकासिएको छ । असोज महिनामा मात्र तोलामा २२ हजारले सुनको मुल्य बढेको छ । बुधबार सुन तोलाको २ लाख ३८ हजार पुगेको छ । नेपाल मात्र होइन भारतसहित विश्वभर सुनको मुल्य बढिरहेको छ । अहिले सुनको मुल्य बढ्नुका पछाडी धेरै कारणहरु रहेका छन्  ।

गोल्डम्यान स्याक्सले एक अनुसन्धान परियोजनामा २०२६ को मध्यसम्ममा सुनको मूल्यमा थप वृद्धि हुन सक्ने बताएको छ । अहिले सुनको मुल्य बढ्नुको सबैभन्दा आधारभूत कारण भनेको विश्वभर चलिरहेको सैन्य द्वन्द्व र आर्थिक उथलपुथलको बीचमा, मानिसहरूले सुनलाई सुरक्षित लगानी मान्नु रहेको छ । विगतका प्रवृत्तिहरूलाई हेर्दा, सुनमा लगानी कहिल्यै पनि घाटामा गएको छैन ।

इकोनोमिक टाइम्सका अनुसार, विगत २० वर्षमा, सुनको मूल्यमा गिरावट आएको चार क्यालेन्डर वर्ष मात्र भएको छ, जसले गर्दा लगानीकर्ताहरूलाई केही घाटा भएको छ । यद्यपि, यी घाटाहरू एकल अंकमा सीमित थिए । उदाहरणका लागि, २०१३ मा सुनको मूल्य ४.५० प्रतिशत, २०१४ मा ७.९ प्रतिशत, २०१५ मा ६.६५ प्रतिशत र २०२१ मा ४.२१ प्रतिशतले घटेको थियो ।

त्यसैले, जब विश्वव्यापी शेयर बजार अशान्तिमा छ र ट्यारिफ अनिश्चितता चरम सीमामा छ, सुनको लगानी बढाउनु अपरिहार्य छ । धेरै लगानीकर्ताहरूले सुनलाई हेजिङ रणनीति अर्थात् जोखिम बचाउने रणनीतिको रूपमा प्रयोग गरिरहेको विश्लेषकहरुले बताएका छन् । उनीहरूलाई शेयर बजारमा नोक्सानी हुने डर छ, त्यसैले उनीहरू सुनमा लगानी गर्ने विकल्प खोजिरहेका छन् ।

अहिले विश्व बजारमा अनिश्चितताको एउटा कारण डोनाल्ड ट्रम्प भएको पनि विश्लेषकहरुले बताउएक छन् भने अर्को कारण रुस र युक्रेन र इजरायल र हमासबीच चलिरहेको युद्ध हो । यस्तो अवस्थामा, विश्वव्यापी द्वन्द्वले पनि सुनको मूल्यलाई असर गरेको छ ।

सुनको मूल्यमा वृद्धि हुनुको अर्को प्रमुख कारण विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले सुनको खरिदमा वृद्धि गर्नु हो । ट्रम्पको कार्यकालमा शुल्क वरिपरि बढ्दो अनिश्चितता र विश्वव्यापी बजारमा चलिरहेको उथलपुथलका कारण, विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले बढीभन्दा बढी सुन खरिद गरिरहेका छन् ।

इकोनोमिक टाइम्सको एक रिपोर्ट अनुसार, सुनको मूल्य बढ्दै गए पनि, विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले आफ्नो विदेशी मुद्रा भण्डारलाई विविधीकरण गर्न र अमेरिकी डलरमा आफ्नो निर्भरता कम गर्न सुन खरिद गरिरहेका छन् । विश्व सुन परिषद्को तथ्याङ्क अनुसार, अगस्टमा विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले आफ्नो भण्डारमा खुद १५ टन सुन थपेका छन् ।

गोल्डम्यान स्याक्सको प्रतिवेदन अनुसार, यदि अमेरिकी संघीय रिजर्भले ब्याजदर घटायो भने, लगानीकर्ताहरू सुनतिर लाग्छन्, र जब धेरै मानिसहरूले सुनमा लगानी गर्न थाल्छन्, सुनको मूल्य पनि बढ्छ । विज्ञहरू जब कुनै देश डलरबाट टाढा जान्छ, यसलाई डि-डलराइजेसन भनिने बताउछन् ।

देशहरूले प्रायः आफ्नो विदेशी मुद्रा भण्डारमा डलर वा अमेरिकी बन्ड राख्छन् र तिनीहरूलाई निरन्तर बढाउँछन् । यो किनभने तिनीहरूले कच्चा तेल र अन्य सामानहरू आयात गर्न डलरमा तिर्नुपर्छ । यद्यपि, हालैका वर्षहरूमा, अमेरिकी नीतिहरूले धेरै देशहरूमा डलरको बारेमा चिन्ता बढाएको छ । २०१५ र २०१६ देखि, अमेरिकाले रूसमाथि विभिन्न प्रतिबन्धहरू लगाएको छ । त्यसबेलादेखि, केही देशहरू डलरबाट सावधान छन् ।

विश्वभरका विभिन्न देशका मानिसहरूले औसतमा आफ्नो आम्दानीको २ देखि ३ प्रतिशत सुनमा लगानी गर्ने आँकडा रहेको छ । विश्वमा चीन पछि, भारत सुनको विश्वको सबैभन्दा ठूलो उपभोक्ता बजार हो ।