मैथिल परम्परामा पितृ विसर्जन गरिँदै

महोत्तरी, २७ असोज : असोज कृष्णपक्षको अन्तिम दिन आज दिवङ्गत आफन्तलाई तर्पण दिएर पितृपक्ष विसर्जन गरिँदैछ । दसैँ पर्व सुरु हुनअघि पितृहरु (दिवङ्गत आफन्त) लाई तर्पण दिँदै असोज कृष्णपक्षभरिको पितृपक्ष आज विसर्जन गर्न लागिएको हो । पितृ विसर्जन गर्न आज मैथिल परम्पराअनुसार महोत्तरीका धार्मिकस्थल र पवित्र जलाशय एकाबिहानै भरिभराउ छन् ।

    मैथिल परम्परामा पितृपक्षभरि धार्मिक महत्वका नदी र तलाउमा पवित्र स्नान गरेर पितृतर्पण तथा पिण्ड  दिइने परम्परा छ । यसै परम्परालाई थाम्दै आज हिन्दू मैथिल धार्मिक महत्वका जलाशय र धार्मिकस्थलमा तर्पण तथा पिण्ड दिएर १५ दिने पितृपक्ष विसर्जन गर्न लागेका हुन् । 

    यस अवसरमा जिल्ला सदरमुकाम जलेश्वरस्थित जलेश्वरनाथ महादेव मन्दिर, पुरन्दर, वरुण र भार्गव सर (तलाउ) तथा जिल्लाकै मटिहानीस्थित श्रीलक्ष्मीनारायण मन्दिरमा पितृ तर्पण दिने भरिभराउ छन् । यसबाहेक बलवा नगरपालिकाको ध्रुवकुण्ड,  भङ्गाहा नगरपालिकाको सिद्धनाथस्थान, बर्दिवास नगरपालिका भित्रका टुटेश्वरनाथ महादेव मन्दिर, राईमण्डल धार्मिक क्षेत्र र रातु, मरहा, जङ्घा एवं बाँके नदी किनारमा पितृपक्ष विसर्जन गर्ने श्रद्धालुहरुको जमघट देखिएको छ ।

    पितृपक्षमा तीर्थस्थलमा तर्पण र पिण्डदान गरे पितृ तृप्त हुन्छन् भन्ने मैथिल हिन्दू जनविश्वास रहेको छ । यजमान (श्राद्ध गर्ने कत्र्ता) को भिड बढेसँगै पुरोहित (कर्मकाण्डि ब्राह्मण) लाई पनि भ्याइनभ्याइ परेको छ । कत्र्तापिच्छे गोत्र, नाउँ र पितृहरुको फरकफरक सङ्कल्प पढ्नु र कर्तालाई अ¥हाइ रहनुपरेको पुरोहित बताउँछन् ।

    मिथिलामा असोज कृष्णपक्षका १५ तिथिभित्र १६ तिथि (पूर्णिमा तिथिको श्राद्ध असोज कृष्ण प्रतिपदा वा औँशीका दिन गरिनेसमेत १६) का श्राद्ध गरिने भएकाले यसलाई ‘सोलहसराद’ (सोह्रश्राद्ध) पनि भन्ने गरिन्छ । पूर्णिमा तिथिको पार्वण श्राद्ध पनि औँशीका दिन गरिने भएको हुँदा पक्ष १५ दिनकै भए पनि श्राद्धचाहिँ १६ तिथिका हुने गरेको छ । यसैले यो पक्षलाई ‘सोलहसराद’ भन्ने गरिएको बर्दिवास–२ का कर्मकाण्डि ब्राह्मण (पुरोहित) महेशकुमार झा बताउनुहुन्छ ।

    दसैैँ, तिहार र छठजस्ता महान् चाडबाड अघि पितृहरुलाई तृप्त गर्न एउटा पक्षभरि नै तर्पण र पिण्डदान गरेर श्राद्ध गर्ने परम्परा चलेको हिन्दू परम्पराको कर्मकाण्डका ज्ञाता बताउँछन् । वर्षका अन्यबेला गरिने गरिने शुभकार्य (विवाह, व्रतबन्ध, यज्ञयज्ञादि) अघि नान्यमुखी श्राद्ध गरेर कार्य निर्बिघ्न सम्पन्न होस् भन्ने गरिने कामना जस्तै दसैँ, तिहार र छठपर्वको मुखमा पितृहरुलाई तृप्त गर्न एकपक्ष नै छुट्याइएको हुनसक्ने अर्का कर्मकाण्डी ब्र्राह्मण बर्दिबास–१ का भागवत काफ्लेको भनाइ छ ।

    हिन्दू परम्परामा पितृपक्षभरि पितृहरु स्वर्गलोकबाट विचरण गर्न मत्र्यलोक (पृथ्वी) झर्ने भएकाले आफ्ना सन्तानले यसपक्षमा दिने तर्पण र पिण्ड तत्काल ग्रहण गर्ने विश्वास गरिन्छ । पितृपक्ष विसर्जनसँगै अब वडादसैँ पर्वको चहलपहल सुरु भएको देखिँदो छ ।