भारतको बिहारमा रेकर्ड मतदानको संकेत के हो ?

काठमाडौँ । भारतको बिहार विधानसभा चुनावको पहिलो चरणको निर्वाचन गत विहिबार भयो र अब दोस्रो चरणको मतदान मंगलबार हुदैछ । पहिलो चरणमा, १२१ सिटहरूमा ६४.६६ प्रतिशत मतदान भएको थियो, जुन रेकर्ड मानिन्छ । यो रेकर्ड मतदानले के संकेत गर्छ ? के यसले परिवर्तनको संकेत गर्छ वा वर्तमान सरकारमा विश्वासलाई पुन: पुष्टि गर्ने इच्छा ? 

विहारमा देखिएको रेकर्ड मतदानलाई धेरैले परिवर्तनको संकेतको रुपमा ब्याख्या गरेका छन् भने केहिले सामाजिक सञ्जालको प्रभाव र मतदातामा बढेको जागरणलाई कारण मानेका छन् । यस चुनावमा रोजगारी र बसाइँसराइका मुद्दाहरू सबैभन्दा बलियो रूपमा प्रतिध्वनित भएका छन् । 

पहिलो चरणको मतदानपछि यो उच्च मतदानको अर्थ खोज्ने प्रयास भएका छन् । भारतकै सबैभन्दा बढी पछाडी रहेको प्रदेश मध्ये एक विहारमा ठुलो संख्यामा मतदाताले मतदान गर्नुलाई र त्यसमा पनि महिलाले ठुलो संख्यामा सहभागिता जनाउनुलाई विशेष चासोको रुपमा हेरिएको छ । कानुन व्यवस्था, सुरक्षा, विकास, रोजगारी जस्ता प्रमुख विषयमा विश्व नै एजेन्डा केन्द्रित राजनीति तर्फ गइरहेको समयमा बिहारले कस्तो संकेत गरेको छ भन्ने विश्लेषण शुरु भएको छ ।

१९५१-५२ देखि २०२० सम्म भएको बिहार विधानसभा चुनावमा, मतदाताको उपस्थिति केवल तीन पटक मात्र ६० प्रतिशतभन्दा बढी थियो । २०२५ को विधानसभा चुनावको पहिलो चरणमा, बिहारको कुल २४३ सिटमध्ये १८ जिल्लाका १२१ सिटमा ६४.६६ प्रतिशत मतदाताले आफ्नो मताधिकार प्रयोग गरे । पहिलो चरणको तथ्याङ्कमा एउटा कुरा स्पष्ट देखिएको छ, त्यो हो पुरुषहरू भन्दा लगभग ८ प्रतिशत बढी महिलाले मतदान गरेका छन् ।

सी-भोटरका संस्थापक यशवंत देशमुखले पछिल्लो १०-१५ वर्षको चुनावी इतिहासमा यस्तो कुनै सुसंगत ढाँचा नदेखिएको बताएका छन् । उनले भनेका छन्- रेकर्ड मतदाता मतदान भए पनि, सत्तापक्षको पक्ष र विरोधी दुवै भावनाहरू उपस्थित छन् र धेरै कम मतदान भए पनि, सत्तापक्षको पक्ष र विरोधी दुवै भावनाहरू उपस्थित छन् । त्यसैले, यसलाई एउटै कोणबाट हेर्नु हुँदैन ।'

बिहारमा महिला मतदाताको भूमिकालाई महत्त्वपूर्ण मानिन्छ । यहाँ, पुरुषहरू भन्दा महिलाहरूले बढी संख्यामा मतदानमा भाग लिइरहेका छन् । यसैकारण दलहरूले महिला मतदाताहरूलाई आकर्षित गर्न धेरै वाचा गरेका छन् ।  पहिलो चरणको मतदान पछि, बिहारमा अब एउटा प्रमुख प्रश्न उठिरहेको छ, के महिलाको मत यस पटक सरकार गठनमा निर्णायक कारक साबित हुन सक्छ ?

२०२५ को बिहार विधानसभा चुनावमा धेरै मुद्दाहरू छलफल भइरहेका छन्, तर केही प्रमुख विषयहरू मतदाताहरूका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छन् । यस चुनावमा रोजगारी र बसाइँसराइलाई सबैभन्दा ठूलो मुद्दा मानिन्छ । युवा पुस्ता रोजगारी खोजिरहेको छ, र धेरैले पहिले नै बसाइँसराइ गरिसकेका छन् । त्यसैले राजनीतिक दलहरूले यो मुद्दालाई प्रमुखताका साथ हाइलाइट गरिरहेका छन् । अर्को कुरा बिहारमा कोही पनि खुलेर बोल्दैनन्, तर एसआईआर (विशेष गहन संशोधन) पनि एक मुद्दा हो । जातीय राजनीति दशकौंदेखि बिहारको चुनावी मैदानको केन्द्रबिन्दु रहेको छ। र यो छलफल यस पटक पनि समाप्त भएको छैन । विहारका गाउँहरूमा, सडकहरूमा, पटनामा, मानिसहरू अझै पनि कुनै पार्टीले जातीय समीकरण सही गर्छ भने, चुनाव उनीहरूले चुनाव जित्ने चर्चा अहिले पनि कायम छ ।

मतदानको इतिहासको कुरा गर्दा बिहारमा २००५ मा ४५.९ प्रतिशत मतदान भएको थियो भने २०१० मा ५२.७ प्रतिशत, २०१५ मा ५६.९ प्रतिशत र २०२० मा ५७.३ प्रतिशत मतदान भएको थियो ।