किन आमने सामने भए थाइल्याण्ड र कम्बोडिया ?

काठमाडौँ । थाइल्याण्ड-कम्बोडिया सीमामा जारी सैन्य झडपमा अहिलेसम्म कम्तिमा १२ जनाको मृत्यु भएको छ भने १४ जनाभन्दा बढी घाइते भएका छन् । थाइल्याण्डले झडपमा एक सैन्य कर्मचारी र ११ जना सर्वसाधारणको मृत्यु भएको बताएको छ । 

यो घटना एक दिन अघि सीमामा भएको बारुदी सुरुङ विस्फोटमा एक थाई सैनिक घाइते भएपछि भएको हो, त्यसपछि थाइल्याण्डले कम्बोडियाबाट आफ्नो राजदूत फिर्ता बोलाएको थियो । दुवै देशका सैनिकहरूले बिहीबार बिहानदेखि सीमामा गोली चलाइरहेका छन् । थाइल्याण्डले कम्बोडियाको सैन्य अड्डामा हवाई बमबारी गरेको बताएको छ । 

थाइल्याण्डले कम्बोडियालाई थाई गाउँ र अस्पतालहरूमा रकेट प्रहार गरेको आरोप लगाएको छ, जबकि थाइल्याण्डले केही कम्बोडियाली अड्डामा हवाई बमबारी गरेको छ । कम्बोडियाले थाईल्याण्डसँगको कूटनीतिक सम्बन्धलाई डाउनग्रेड गरेको छ र अत्यधिक बल प्रयोग गरेको आरोप लगाउँदै संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्को आपतकालीन बैठकको माग गरेको छ ।

चीनले दुवै देशलाई वार्ताबाट विवाद समाधान गर्न अपील गरेको छ र दुई देशबीच निष्पक्ष मध्यस्थकर्ताको भूमिका खेल्ने प्रस्ताव गरेको छ ।

कम्बोडियाको रक्षा मन्त्रालयका प्रवक्ताका अनुसार बिहीबार बिहान स्थानीय समय अनुसार बिहान ६:३० बजेतिर द्वन्द्व सुरु भएको थियो, जब थाई सैनिकहरूले पहिलेको सम्झौता उल्लङ्घन गर्दै सीमा नजिकै रहेको हिन्दू मन्दिरतर्फ अघि बढे र त्यसको वरिपरि काँडेतार लगाए ।यसपछि, थाई सैनिकहरूले बिहान ७:०० बजेतिर ड्रोन प्रहार गरे र बिहान ८:३० बजेतिर हावामा गोली हाने । थाई सैनिकहरूले गोली हान्न थाले, जसले गर्दा कम्बोडियाली सैनिकहरूसँग आत्मरक्षा बाहेक अरू कुनै विकल्प नरहेको कम्बोडियाले दाबि गरेको छ । थाइल्याण्डलाई अत्यधिक सेना तैनाथ गर्ने, भारी हतियार प्रयोग गर्ने र कम्बोडियाली भूभागमा हवाई आक्रमण गर्ने आरोप कम्बोडियाले लगाएको छ ।

कम्बोडियाका प्रधानमन्त्री हुन मानेटले बदला लिनु बाहेक आफूसँग कुनै विकल्प नभएको बताएका छन् । सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गर्दै उनले भने- 'कम्बोडियाले सधैं सबै समस्याहरू वार्ताबाट समाधान गर्ने सिद्धान्तमा विश्वास गर्दै आएको छ, तर यस अवस्थामा सैन्य आक्रमणको जवाफ सैन्य बलले दिनु बाहेक अरू कुनै विकल्प छैन ।'

थाइल्याण्डको राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का प्रवक्ताले भनेका छन्- 'बिहीबार स्थानीय समय अनुसार बिहान ७:३० बजे कम्बोडियाली सेनाले सीमा नजिकै थाई सैनिकहरूको निगरानी गर्न ड्रोनहरू तैनाथ गरेको थियो । यसको केही समयपछि, आरपीजीहरूले सशस्त्र कम्बोडियाली सैनिकहरू सीमा नजिकै भेला भए । थाई पक्षका सैनिकहरूले चिच्याएर वार्ता र कुराकानी गर्ने प्रयास गरे, तर यो प्रयास असफल भयो । प्रवक्ताले कम्बोडियाली सैनिकहरूले बिहान ८:२० बजेतिर गोलीबारी सुरु गरे, जसको जवाफमा थाई सैनिकहरूले पनि कारबाही गर्नुपर्‍यो ।'

थाइल्याण्डले कम्बोडियालाई बीएम-२१ रकेट लन्चर र तोपखाना सहित भारी हतियारहरू तैनाथ गरेको आरोप लगाएको छ । थाई पक्षले यो आक्रमणले सीमा नजिकै रहेका घरहरू र सार्वजनिक संरचनाहरूलाई क्षति पुर्‍याएको बताएको छ ।

कम्बोडियाको इतिहास थाइल्याण्ड सीमा तनाव

यस विवादको जरा सय वर्षभन्दा पुरानो हो, जब फ्रान्सेली कब्जा पछि कम्बोडियाको सीमा निर्धारण गरिएको थियो । २००८ मा कम्बोडियाले विवादित क्षेत्रमा अवस्थित ११औं शताब्दीको मन्दिरलाई युनेस्कोको विश्व सम्पदा स्थलको रूपमा दर्ता गर्ने प्रयास गर्दा स्थिति औपचारिक रूपमा तनावपूर्ण भयो । थाइल्याण्डले यसको कडा विरोध गर्‍यो । यसपछि, दुई देशहरू बीच धेरै झडपहरू भए, जसमा सैनिक र नागरिकहरूको मृत्यु भयो । 

११औं शताब्दीमा बनेको प्रेह विहार मन्दिरलाई लिएर कम्बोडिया र थाइल्याण्डबीच विवाद चलिरहेको छ । यो मन्दिर कम्बोडिया-थाइल्याण्ड सीमा नजिकै अवस्थित छ र दुवै देशले यसलाई दाबी गर्छन् । १९६२ मा, अन्तर्राष्ट्रिय न्याय अदालतले यो मन्दिरलाई कम्बोडियाको हिस्सा घोषित गर्‍यो । तर थाइल्याण्डले अझै पनि मन्दिरसँगैको क्षेत्र दाबी गर्छ । जसका कारण सीमा रेखालाई लिएर दुई देशबीच झडप हुने गरेका छन् । कम्बोडियाले थाइल्याण्डलाई आफ्नो सिमानामा सडक र चौकीहरू निर्माण गरेको आरोप लगाउँदै आएको छ भने थाइल्याण्डले आफ्नो क्षेत्रमा काम गरिरहेको बताएको छ ।

गत मे महिनामा झडपमा एक कम्बोडियन सैनिकको मृत्यु भएपछि हालैको तनाव अझ बढ्यो । त्यसबेलादेखि, दुई देशहरू बीचको सम्बन्ध पछिल्लो दशकमा सबैभन्दा कम बिन्दुमा पुगेको छ । पछिल्ला दुई महिनामा, दुवै देशहरूले एकअर्कामाथि सीमा प्रतिबन्ध लगाएका छन् । कम्बोडियाले थाइल्याण्डबाट फलफूल र तरकारी आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ, र बिजुली र इन्टरनेट सेवाहरू पनि लिन बन्द गरेको छ । पछिल्ला केही हप्ताहरूमा, दुवै देशहरूले सीमामा सेनाको तैनाथी पनि बढाएका छन् ।

अब के हुनसक्छ ?

यो द्वन्द्व पूर्ण युद्धमा परिणत हुनेछ भन्ने कुरा कसैलाई पनि विश्वास छैन, तर यस समयमा दुवै देशमा यस्तो कुनै नेतृत्व छैन जसमा यो तनाव कम गर्ने शक्ति र आत्मविश्वास छ । कम्बोडियाको अर्थतन्त्र गम्भीर संकटमा छ। त्यहाँका प्रधानमन्त्री पूर्व सत्तारुढ नेताका छोरा हुन् र उनले आफैंले अहिलेसम्म कुनै ठोस राजनीतिक पकड स्थापित गरेका छैनन् । उनका बुबा हुन सेन अझै प्रभावशाली छन् र यस्तो देखिन्छ कि उनी यो द्वन्द्वलाई अझ अगाडि बढाउन तयार छन् ताकि उनले आफ्नो राष्ट्रवादी अडानलाई बलियो देखाउन सकून् ।

थाइल्याण्डलाई हेर्दा, त्यहाँ एक अस्थिर गठबन्धन सरकार छ, जसको पछाडि शक्तिशाली नेता थाक्सिन शिनावात्रा छन् । उनी र हुन सेनको परिवारको गहिरो व्यक्तिगत सम्बन्ध छ, तर हुन सेनले निजी कुराकानी सार्वजनिक गरेपछि उनले धोका पाएको महसुस गरेका छन् । दुई बीचको कुराकानी लिक भएकै कारण उनकी छोरी र प्रधानमन्त्री पिन्टोङ्टाकुना कोर्नवोङलाई संवैधानिक अदालतले निलम्बन गरेको छ र यस प्रकरणमा थाई पक्षमा धेरै आक्रोशमा छ ।

अब यस द्वन्दमा अन्य आसियान सदस्यहरूले हस्तक्षेप गर्छन् या गर्दैनन् भन्ने हेरिएको छ । आसियानको उद्देश्य यसका सदस्य देशहरू बीचको द्वन्द्वबाट बच्नु रहेको छ र हाल दुवै देश यसका सदस्य देश हुन् । आसियानको मुख्य लक्ष्य भनेको आफ्ना सदस्य देशहरू बीचको द्वन्द्वबाट बच्नु हो, र यस समयमा, थाइल्याण्ड र कम्बोडिया बीचको विवाद समाधान गर्नु केहि आसियान देशहरूको प्राथमिकता हुन सक्छ ।